Kış aylarında doğada yapılacak ektinlikler sırasında doğru giyinmek çok önemli. İster kampa gidin, ister doğada etkinliklere katılın, isterseniz şehirde olun, Katmanlama Prensibi konusunda bilginiz olsun. Kışın nasıl giyinilir , hangi prensiplere dikkat etmek lazım, mutlaka öğrenilmeli.

Kışın sıcak kalmanın özü, doğru kıyafet katmanlarına sahip olmak ve onları nasıl etkili kullanacağınızı bilmektir.

Kış Kampı Yazı Dizisi 1. Giyim Ekipman Listesi – okumak için tıklayın! 2. Genel Ekipman Listesi – okumak için tıklayın! 3. Kışın Nasıl Giyinilir? Katmanlama Nedir? – okumak için tıklayın! 4. Kışın Beslenme – okumak için tıklayın! 5. Hipotermi Nedir? Nasıl anlaşılır? Ne yapılmalıdır? – okumak için tıklayın! 6. Karda Kamp – Yer seçimi, ipuçları, uyarılar! – okumak için tıklayın!

 

Kışın Nasıl Giyinilir?

Soğuk ile başa çıkabilmek için uygun kıyafet seçimi tabii ki önemlidir, onları doğru şekilde uygulamak sizin bilgi ve becerinizdir. Bu yazıda bu Katmanlama Presibi üzerine örnekler ile bilgiler paylaşacağım.

Isı Kaybı

Vücudunuz kimyasal reaksiyonlar ve aktivitelerle ısı üreten bir fırın gibi davranır. Bu ısı iletim, yayılma, buharlaşma, ışıma ve solunum yoluyla kaybedilir. Fiziksel aktivite arttıkça üretilen ısı da artar ve tersine fiziksel aktivite azaldıkça üretilen ısı da azalır. Sıcak kalmanın kilit noktası vücuda yalıtım eklemektir.

Yalıtım

Kıyafetlerin termal yalıtımı, hapsedilen ölü hava kalınlığı ile orantılıdır. Ölü hava, doğal akımların gerçekleşmeyeceği kadar küçük hava birimlerini hapsetmek anlamına gelmektedir. Bu gibi akımlar çapı 2 milimetre olan birimlerde görülmektedir. Deriye yakın yerlerdeki ölü hava vücut tarafından ısıtılır ve vücut etrafında ısı tabakası oluşturur. Sizi sıcak tutan kıyafetler değil ölü havadır. Bunun nedeni malzeme ne kadar kalınsa ısıyı iletim yoluyla o kadar hızlı iletir, havanın yoğunluğu bir parça kumaşla karşılaştırıldığında tabi ki de daha ufaktır. Yalıtım etkinliğini ölçmek için “clo” birimi geliştirilmiştir. Bir clo yaklaşık olarak normal yün takım elbisenin yalıtım değerine karşılık gelmektedir. Geleneksel yalıtım malzemelerinin (yün, kat, alt) her bir inç kalınlığı teorik olarak 4,7 clo ve uygulamada 4,0 clo yalıtım sağlar.

Katmanlama Prensibi

Kışın nasıl giyinilir sorusunun cevabı aslında Katmanlama Prensibi’nde saklı. Bu ölü hava alanını sağlamak çeşitli sayıda kıyafet katmanı ile gerçekleşir. Her bir katman belirli bir ölü hava değeri olan clo sağlar. Bu durum, sıcaklık değiştikçe ve/veya aktivite seviyeleriniz değiştikçe birikmiş ölü hava boşluğunu arttırmak veya azaltmak için katman eklemenize ve çıkarmanıza imkan tanır. Unutmayın, vücudunuz ısı kaynağıdır, kıyafet katmanları sadece ısıyı hapsetmek ve soğuk ortamlarda ısı kaybını yavaşlatmak için kullanılır. Eğer çok fazla kıyafet giydiyseniz, aşırı ısınır ve terlemeye başlarsınız. Çeşitli katman türleri ve aktivite seviyeniz arasında uygun ısı dengesini bulmanız gerekir.

Örnek 1: Yaklaşık 20 kilo sırt çantasıyla dik bir eğimde kar ayakkabıları ile yürüyüş yapıyorsunuz. Hava sıcaklığı -12 derece ve yün pantolon ve hafif polipropilen kazak giydiniz.

Dinlenmek için durduğunuz andan itibaren ısı üretiminiz yavaşlar. Eğer birkaç dakikadan fazla dinlenirseniz, üşümeye başlarsınız. Bu nedenle duruma özel ek kıyafetleriniz yani giymek için dış katmanınız ulaşılabilir olmalıdır. Fiziksel aktivitelerde çok fazla giyinmek yerine, ara katmanları çıkararak dinlenme ve durduğunuz noktalarda giymek üzere saklamanız doğru olur.

Örnek 2: Düz alanda kayak yapıyorsunuz. Hava sıcaklığı -3 derece ve hafif polipropilen üst ve alt, yelek ve rüzgarlık giydiniz.

Dik bir tepeye geldiniz ve yukarıya çıkmak için efor sarf etmeniz gerekti. Artan kas aktivitesi ile ısı üretiminiz arttığı için terlemeye başladınız. Aşırı ısınmayı engellemek için yeleği çıkarın ve sırt çantanıza koyun. Soğuk havada terlemek sağlıklı değildir. Çok hızlı üşümeye başlamanıza sebep olur.

Nemli yüzeyde yani nemli bir tende gerçekleşen ısı kaybı kuru yüzeye (tene) kıyaslandığında 25 kat daha fazla olabilir (suyun yoğunluğunun daha fazla olması nedeniyle).

Eğer terlerseniz, suyun buharlaşması nedeniyle çok daha hızlı ısı kaybedeceksiniz. Aynı zamanda hava çok kuru olduğu için terleme ile inanılmaz oranda su kaybedeceksiniz. Çok fazla su kaybı dehidrasyona neden olur ve bu da hipotermi riskini önemli ölçüde arttırır. Bu nedenle aktivite seviyenizde sıcak kalmak ama fazla miktarda terlememek için katmanlarınızı kontrol etmeniz gerekir. Böylelikle, kışın seyahat etmek rahatınızı sağlamak için sürekli olarak katmanlarınızı ayarlama sürecini içerir. Bunun anlamı ekleyip çıkarabileceğiniz katman (kıyafet) sayısına sahip olmak ve katmanlar (kıyafetler) arasında çeşitliliğe izin vermektir.

Doğru bir şekilde yalıtım sağlamak için rüzgar geçirmeyen bir üst katmana ihtiyacınız var.

Körük Eylemi

Örnek 3: Rüzgar esen bir zirvede yün kazakla duruyorsunuz, rüzgar kazağın açık yerlerinden geçerek derinizin yakınlarındaki sıcak tabakayı hızlı bir şekilde taşıyacaktır.

Önemli bir diğer faktör ise kıyafetlerin “körük eylemi”dir. Körükleme eylemi kıyafetlerinizdeki açıklıklardan birikmiş sıcak havayı dışarıya atma ve içeriye soğuk havayı alma olarak bilinir. Bazı durumlarda bu eylem vücudunuzun yalıtımını %50 veya daha fazla oranda düşürebilir. Böylelikle tüm katmanların etkili bir “mühürlenme (kapanma)” yöntemleri olduğundan emin olmak önemlidir (örneğin düğmeler, fermuarlar vb.).

Katmanlardaki açıklıklar katmanların çıkarılmasına gerek kalmadan havalanmanıza, aşırı ısındıysanız “baca gibi boşaltım yapılmasına” imkan tanır. Bu nedenle ceketinizdeki fermuarlar veya koltukaltı fermuarları, katman ekleme ve çıkarma yapmadan çok sıcakladıysanız hava akışı sağlamaya ve üşüdüyseniz açık alanları kapamaya izin verir. Çok bol olan kıyafetlerde körük eylemleri açıklıklardan sıcak hava çıkışı sağlar. Sıkı olmayacak şekilde üstünüze oturan kıyafetlere ihtiyacınız vardır. Çok sıkı olduklarında kıyafetler kompres etkisi gösterir ve vücut hareketini kısıtlamanın yanı sıra alt katmanlarındaki ölü hava boşluklarını azaltır.

Vücuttaki Yağ Oranı

Kışın nasıl giyinilir diye sorduğumuzda diğer bir genel kural şudur; kıyafetlerin etkisi kapladıkları alandaki vücut yağı ile orantılıdır. Böylelikle gövdenize eklediğiniz yalıtım, kol veya bacaklarınıza aynı kalınlıkta eklediğiniz yalıtıma göre termal açıdan daha verimli olacaktır. Aynı zamanda vücut merkez ısısının korunmasına da yardımcı olur. Bu nedenle yelekle vücut ısısını korumak için oldukça işe yarar. Vücudun her bir kısmı için optimum yalıtım kalınlığı vardır. Bunun ötesinde eklenen katmanlar, eklenen yalıtımın getirisi ile karşılaştırıldığında hareketleri oldukça kısıtlamaktadır.

İnce bir eldiven taktıktan sonra ellerinizin daha soğuk olduğunu fark ettiniz mi? Bunun nedeni eğimli bir yüzeye yalıtım malzemesi sarıldığında, ısının akabileceği yalıtım yüzeyinin alanı ve ısının kaybedileceği yüzey alanı daha fazladır. Bunun anlamı, yüzeydeki eğrilik arttıkça verilen kalınlığın toplam yalıtım verimi azaltmaktadır. Ek olarak parmaklar gibi küçük silindirler paradoksal etki gösterir. İnce bir yalıtım katmanı eklenmesi gerçekte 0,5 santimetre kalınlığa ulaşana kadar ısı kaybını arttırır. Bu ısı direnci, ek kalınlıklar eklendiğinde elde edilir. Fakat 0,5 santimetreden fazla eklenen kalınlık, kalınlıkla orantılı olarak sıcaklığı çok az etkiler. İnce eldivenlerin parmaklarınızı sıcak tutmamasının nedenlerinden biri budur.

———————————————————–

Giyinmeyi ve mantığını iyi bilmek doğada hayat kurtarır. Bu mantığı iyi kavrayarak mümkün olduğunca uygulamaya çalışın, farkı hissedecek ve daha konforlu bir doğa deneyimi yaşayacaksınız.